Bij ‘hormonen’ denken de meesten aan de ‘bekende’ hormonen oestrogeen, progesteron, testosteron, de sekshormonen. En die zijn geweldig belangrijk voor ons functioneren. Er zijn er echter nog een aantal zoals insuline, melatonine, cortisol, dhea, leptine en oxitocine die een rol spelen bij opbouw en afbraak. Ik zoom even in op drie ‘grote spelers’ en probeer je in dit artikel een stukje op weg te helpen en nieuwsgierig te worden naar de oplossing van de problemen die hormonale disbalans met zich meebrengen.

Veroudering is vooral tijdens de puberteit en de overgang erg zichtbaar. In relatief korte tijd merk je zichtbaar verandering. In de puberteit wordt het lichaam klaargemaakt voor reproductie (krijgen van kinderen) en in de overgang neemt die bijzondere kwaliteit weer af. Dan mag het ‘geteisterde’ vrouwenlichaam weer rusten. Allemaal evolutionair heel logische systemen.

Je bent nooit te oud om met verjongen te starten

marielle van tienen

Oestrogeen

Oestrogeen speelt een grote rol bij onder andere je vrouwelijkheid, libido en vruchtbaarheid, maar ook bij zeker 300 andere lichamelijke processen die niets met voortplanting te maken hebben. Wees niet bezorgd, dit wordt geen les in de techniek, maar ik wil je toch wat leren over de de effecten van hormonen op veroudering en veroudering op hormonen. Én je krijgt tips die je helpen dit zelf op een natuurlijke manier positief te beïnvloeden.

Functie

Een celgroeibevorderend hormoon wat helpt bij opbouw en herstel van schade van bijvoorbeeld botten, slijmvliezen, bindweefsel, zenuwstelsel, hersenen, hart, darmen, ogen, borsten en gewrichten. Oestrogeen wordt goeddeels aangemaakt in de bijnieren, eierstokken, het vetweefsel of de placenta (tijdens zwangerschap). Het wordt in de lever weer afgebroken en verlaat het lichaam via urine of ontlasting. 

De vruchtbare periode

In je vruchtbare periode werkt het samen met progesteron en als de balans optimaal is, verlopen alle processen naar wens. Hierbij is oestrogeen is in de eerste helft van de menstruatiecyclus dominant, progesteron in de tweede helft. Oestrogeen wordt dan aangemaakt door follikels en zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies dikker wordt, zodat het de bevruchte eicel zich hier goed kan nestelen. 

• Het stimuleert de ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken zowel extern (borsten, heupen, genitaliën) als intern (baarmoeder)
• Het houdt de huid mooi stevig (stimuleert weefselvernieuwing)
• Stimuleert de werking van serotonine (‘gelukshormoon’)
• Verandert op het juiste moment de samenstelling van het baarmoedermondslijm, zodat eventuele innesteling plaats kan vinden
• Bevordert de bloedcirculatie en zuurstoftoevoer in de hersenen 
• Beschermt de botten (bevordert opbouw, remt afbraak)
• Draagt bij aan gezond libido 

De menopauze

In de menopauze wordt de aanmaak van oestrogeen in met name je eierstokken minder en is je oestrogeenniveau (bedoeld) laag. Dit kan voor de volgende klachten zorgen:

Balans en disbalans

Disbalans treedt bij vrouwen op:

• Rondom de eerste menstruatie 
• Na een zwangerschap 
• Perimenopauze, de jaren voorafgaand aan de menopauze
• Menopauze
• Tijdens of na stressvolle periodes

Je voelt je lekker vitaal als je hormoonspiegels in een juiste balans zijn. Onze westerse leefstijl maakt alleen dat we een steeds grotere disbalans krijgen. Niet zo gek; we leven inmiddels tegengesteld aan wat de natuur voor ons bedacht heeft en waarvoor we in de vele duizenden jaren voor vandaag geëvolueerd zijn. Weet je nog; “in de laatste honderd jaar hebben we onszelf dertig jaar ouder gemaakt”? Ouder ja, maar niet minder ziek. De veranderingen gaan veel te snel voor onze biologie. We staan op voor het licht wordt, we gaan te laat en op onregelmatige tijden slapen dankzij kunstlicht en afleiders als telefoon, tablet en tv (lekker veel blauw licht waardoor je niet makkelijk in slaap valt). 

Natuurlijk ritme

Doordat ons lichaam continue denkt dat het zomer is (vele uren van de dag is er helder licht) remt de aanmaak van melatonine en blijft ons lichaam oestrogeen aanmaken. Meer oestrogeen dan progesteron leidt tot oestrogeendominantie. Tegen het eind van de kalenderwinter wil je ook nog eens een ‘killerbody’ en ga je nog snel afvallen en hard sporten. Ook volkomen tegenstrijdig aan het natuurlijke ritme omdat de zomer er juist voor bedoeld is wat ‘vlees op de botten’ te kweken om de schaarste in die de volgende winter brengt te overleven. Maar ja, dat schoonheidsideaal hè? 

Verstorende factoren

We verstoren niet alleen ons ritme, we rommelen over de hele linie maar wat aan met ons oestrogeenniveau door:

• Blootstelling aan xeno-oestrogenen (de pil, make-up, deodorant, schoonmaakmiddelen en plastic flessen waar we uit drinken)
• Stress, een leverziekte of hormoongevoelige tumoren kunnen zorgen voor hogere androgeenproductie (de voorloper van oestrogeen)
• Obesitas, leverziektes en overgewicht verhogen de omzetting van testosteron naar oestrogeen in het vetweefsel

Oestrogeendominantie

Hiermee bedoel ik dat de verhouding tussen progesteron en oestrogeen niet in balans is, er is te veel oestrogeen. Dit kan zorgen voor een aantal vervelende klachten: 

Oestrogeen verlagen 

Tekenen van een oestrogeendominantie worden zichtbaar in een thermografisch onderzoek. Je krijgt ook advies hoe je daarmee zo goed mogelijk om kunt gaan om die disbalans weer te normaliseren. Door je oestrogeenspiegel te verlagen. Daar kun je namelijk ook zelf wat aan doen; zoals bijvoorbeeld afvallen, minder alcohol gebruiken, minder koolhydraten en meer kruisbloemige groenten eten en meer ontspanning inbouwen (stress verminderen). Ook kunnen bepaalde adaptogenen of supplementen bijdragen aan herstel van je vrouwelijke hormoonbalans. Ga niet zomaar aan de slag met een middel, doe dit via een professional. 

Progesteron

Progesteron speelt een grote rol bij je menstruatiecyclus en tijdens de zwangerschap. Het wordt aangemaakt in je bijnieren, brein en eierstokken. Oestrogeen in de eerste helft van je cyclus dominant, progesteron in de tweede helft. Er moet een ovulatie plaatsvinden om in de tweede helft van de cyclus dit hormoon te kunnen produceren. Progesteron zorgt ervoor dat de cellen in de baarmoederwand goed blijven doorrijpen, zodat de bevruchte eicel zich daar lekker kan nestelen. Oestrogeen zorgt voor groei, progesteron stabiliseert en verfijnt deze. Nog een reden waarom een juiste balans enorm belangrijk is.

Functie

• Zorgt voor een optimaal klimaat van het baarmoederslijmvlies zodat een eitje kan innestelen en de zwangerschap in stand te houden. Bij een tekort breekt de zwangerschap af
• Zorgt voor verslapping van het spierweefsel, belangrijk tijdens zwangerschap
• Onderdrukt tijdens zwangerschap licht de schildklier, zodat moeder genoeg reserves heeft voor tijdens de borstvoeding
• Draagt bij aan goede slaap
• Verhoogt de lichaamstemperatuur
• Zorgt maandelijks voor atoptose(celdoding)

Tekort 

Er bestaat geen overproductie van progesteron, zoals bij oestrogeen. Progesterondominantie bestaat wel, dan is er op bepaalde momenten meer progesteron dan oestrogeen in je lichaam aanwezig (in de tweede helft van je cyclus en tijdens zwangerschap). Je kunt wel te weinig progesteron produceren, dat heeft dan effect op je vruchtbaarheid en zorgt voor de volgende klachten:

Progesteron verhogen 

Vitamine B6, Vitamine C en magnesium bijvoorbeeld, zijn belangrijk voor de aanmaak van progesteron. Heb je een zwangerschapswens? Start dan ruim van tevoren met een zwangerschapssupplement, hier zitten in de meeste gevallen al deze elementen in. En start beiden (jij en je partner) zeker een half jaar van tevoren met een gezondere leefstijl (meer groenten in je voeding, minder alcohol en suikerhoudende drank, stop met roken) en start (beiden!) met supplementen als omega-3 en foliumzuur om je aanstaande kindje een goede start te geven. Denk je aan (bio-identieke) progesteroncrème? Laat je dan begeleiden door een professional. 

Insuline

Ik hoor het je bijna denken; speelt die ook een rol bij veroudering? Ja zeker!! Een verstoorde relatie tussen suiker en insuline vergiftigt je lichaam in grote mate, wat weer voor versnelde veroudering zorgt.

Functie

Insuline moet ervoor zorgen dat je bloedsuikerspiegel in balans blijft. Het ontstaat in je alvleesklier en doordat het bloedsuiker opslaat in je cellen, blijft je bloedsuikerspiegel stabiel, voel jij je prettig en heb je lekker veel energie. Insuline is ook betrokken bij vetopslag en het aanmaken van spieren. Ook bevordert het de aanmaak van testosteron. Een overschot kan leiden tot PCOS (cystes in je eierstok) waardoor je geen eisprong meer krijgt. 

Insuline en glucagon 

Glucagon ontstaat ook in de alvleesklier en werkt tegenstrijdig aan insuline. Insuline verlaagt de bloedsuikerspiegel (bij hyperglycemie) en glucagon verhoogt deze (bij hypoglycemie). Ik probeer het eenvoudig uit te leggen. Je eet een broodje, de koolhydraten worden in je lichaam omgezet in glucose. De glucose stimuleert je lichaam om insuline aan te maken. Insuline geeft je cellen de opdracht de glucose op te nemen, zodat de bloedsuikerspiegel weer daalt. En glucagon verhoogt de bloedsuikerspiegel weer als die te veel zakt. Jammer genoeg gaat in dit simpele systeem bij veel van ons iets ernstig mis. En vaak zijn we daar zelf de oorzaak van door onze slechte eet- en leefstijl zorgen wij ervoor dat glucose wordt omgezet in vet, in plaats van in energie.

Disbalans

We zijn kinderen van deze maatschappij en die zorgt ervoor dat onze leefstijl in veel gevallen zo slecht is dat het de aanmaak van insuline verstoort. Niet alleen slechte voedingsgewoontes, maar ook gebrek aan ontspanning / verhoogde stress (cortisol), slechte darmwerking en weinig beweging hebben effect op de aanmaak van insuline. De (extreem) hoge suiker-, alcohol- en koolhydrateninname en het gebrek aan basale beweging, staat in geen verhouding meer tot wat wij vanuit de oertijd gewend zijn. Onze voorouders, de jagers/verzamelaars gingen erop uit en aten wat er groeide, of wat voor dier er langs liep of zwom. En als er even niks was, dan aten ze een tijdje niets of veel minder. En toch overleefden ze als soort en zijn wij er vandaag! Wij daarentegen worden iedere-dag-de-hele-dag overspoeld met verleidingen om te eten, de marketingcampagnes voor frisdrank, snoep en fastfood galmen in onze hoofden na. De supermarkten -als verlengstuk van de voedselproducenten- maken de keuze voor gezond eten nog eens belachelijk moeilijk ook! Er is daadwerkelijk sprake van een supermarktjungle. Om deze reden ga ik vaak met klanten op excursie naar de supermarkt; een supermarktsafari 😉

Insulineresistentie (chronisch hoog bloedsuiker) 

Als jij je leven lang geregeld cola drinkt, je eten bij de mac haalt en er (daardoor want het put je uit) een slechte leefstijl op nahoudt, wordt je lichaam uiteindelijk vanzelf insulineresistent. Ongevoelig voor insuline. Je cellen krijgen onvoldoende glucose en je lever zet het niet om in energie, maar in (verzadigd) vet. Het gevolg daarvan is weer dat vet in je bloedbaan blijft en dat dan weer je immuunsysteem activeert te vechten tegen deze onbekende massa op de verkeerde plaats. Insulineresistentie herken je aan de volgende klachten: 

• Vermoeidheid, vaak na het eten 
• Veel dorst
• Vaak moeten plassen 
• Toename van gewicht 
• Ontstekingen
• Problemen met je geheugen en/of concentratie

Verlagen bloedsuiker

Om de balans weer terug te brengen is het belangrijk kritisch te kijken naar wat je eet. Zoek naar voedingsmiddelen met een lage glycemische lading (de mate waarin het voedingsmiddel effect heeft op je bloedsuikerspiegel). Hoe hoger, hoe sneller het effect op de bloedsuikerspiegel. Kies je (te) vaak voor hoog-glycemische voeding, dan piekt je insulinepeil te vaak te hoog naar toxische (giftige) waarden. Doe je dit langer dan vervet je lever en blijft teveel vet achter in je bloed, wat je immuunsysteem weer harder aan het werk zet, waardoor je lichaamscellen versneld slechter worden en je lichaam als geheel sneller veroudert, waardoor je ook sneller en langer chronisch ziek wordt en met wat geluk eerder sterft. Dit stel ik misschien wat baud, maar er is geen lolletje aan langdurig leven met en behandeld worden voor polypathologie (meerdere chronische ziektes tegelijkertijd), waarvan Diabetes type 2 vaak onderdeel van is.

Lage bloedsuiker – hypoglycemie

Een lage, of snel dalende, bloedsuiker ontstaat als je lichaam niet genoeg insuline aanmaakt en glucagon niet op tijd – of onvoldoende- zijn werk kan doen. Je herkent het aan de volgende symptomen: