Voorkomen beter is dan genezen
Van ongelukjes in de keuken via gevilde dijen naar chirurgische operaties; we hebben allemaal littekens met bijbehorende verhalen. De meesten van ons hadden liever gehad dat die wonden waren geheeld zonder zichtbare en vaak voelbare herinneringen aan de omstandigheden waarbij ze ontstonden.
Ik heb veel contact met een dermatoloog en een wondverpleegkundige en ik verzamelde tips over hoe je zoveel mogelijk kunt voorkomen dat een wond een litteken wordt.
Wat is een litteken?
Littekens ontstaan na het kapotgaan van de onderhuid, een diepere huidlaag die rijk is aan collageen, de elastische bindweefseldraden die onder anderen onze huid soepel en zo strak mogelijk bij elkaar houdt.
Ons normale bindweefsel kun je je voorstellen als een rieten mand, lekker gelijkmatig geweven. Als onze huis kapotgaat, dan signaleert ons immuunsysteem dat die zo snel mogelijk weer dichtgemaakt moet worden anders bloed je dood. Zo snel mogelijk, niet zo netjes mogelijk dus. En dan kan het gebeuren -vrij vaak eigenlijk- dat het littekenweefsel harder en rommelig aanvoelt, anders in ieder geval dan de normale huid in dat gebied.
Hoe ouder we worden, hoe meer collageen we verliezen, daarom rimpelen oudere mensen makkelijk en -als een vervelend bijverschijnsel- wordt hun huid zo dun, dat die makkelijk scheurt. Skintears komen aan de lopende band voor bij ouderen, soms zelfs zonder dat ze het voelen. Dan bloedt er ineens een gapende -oppervlakkige- wond. Behalve dat wonden makkelijk ontstaan, krijgen ouderen ook meer littekens. Van de locatie van de wond en de hoeveelheid bloed daar rondgepompt wordt, hangt het af of je een litteken krijgt.
Je gezicht en hoofdhuid zullen het beste en snelste helen, omdat daar relatief veel vers bloed circuleert. Een snee in je voet, zal wel een paar weken duren voor die geheeld is, omdat daar relatief weinig vers bloed rondgepompt wordt.
Soorten littekens
Ideaal is een litteken licht en klein/smal, maar littekens kunnen soms ook heel andere vormen aannemen.
- Atrofische littekens: Deze littekens liggen iets onder het huidoppervlak, denk aan littekens van acné of waterpokken. Dit ontstaat als je lichaam onvoldoende caollageen kan aanmaken om het kapotte weefsel aan te vullen.
- Hypertrofische littekens zijn dik en verheffen zich boven het huidoppervlak. Vaak lange tijd roodachtig gekleurd en ze groeien binnen de wondranden.
- Keloïd littekens zijn dik en verheffen zich boven het huidoppervlak en laten zich niet tegenhouden door de wondranden. Deze soort littekens ontstaan als het lichaam juist onbehoorlijk veel collageen aanmaakt in een poging het gat te dichten. Sommige mensen zijn genetisch belast en bij mensen met een donkere huidskleur komt het ook vaker voor dan bij mensen met lichtere huidskleuren.
De beste manier om geen litteken te krijgen
Is je niet te beschadigen. Sja en dan? Maar goed, als je jezelf gesneden hebt, wil je in ieder geval dat de kans op infectie zo klein mogelijk wordt/blijft. Dit beschadigt je huid alleen maar meer.
Neem het volgende in acht:
- Maak de wond schoon. Spoel direct nadat je gewond bent geraakt het gebied schoon met stromend water. Leg -als dat kan- ook direct een eventuele losgekomen huidflap terug.
- Houd de wond vochtig en afgedekt. Je wond direct aan de lucht laten drogen is een achterhaald advies en een garantie voor een litteken. Investeer liever in Cuticell of Urgotul siliconenpatches, deze kun je direct uit de verpakking op de wond leggen, waarna je ze afdekt met gaas of (druk)verband. Die patches kun je een paar dagen laten zitten terwijl je het verband vervangt (als je wond bloedt of wondvocht lekt). De siliconenpatches zorgen ervoor dat de wond vochtig blijft én dat het overige wondverband niet verkleeft met de wond.
- Géén antibioticumzalf of jodium. Ook hier weer; het stromende water haal voldoende bacteriën weg. Daarnaast is zo’n 10 % allergisch voor deze producten waarmee de kans op ontsteking (en daarmee grotere littekens) alleen maar toeneemt.
- Vermijd overmatige beweging. Geef je wond de tijd te helen, elke keer als een litteken wordt opgerekt, maakt het meer weefsel aan waardoor een dikker of groter litteken ontstaat.
- Blijf van de korstjes af! Korstjes zijn onze natuurlijke pleisters. Laat ze zitten tot ze vanzelf afvallen en laat ze met rust. Ga je ze eraf pulken, dan verstoor je het wondhelingsproces en ben je bezig jezelf een groter en dikker litteken toe te brengen. Ben je bang dat je in je slaap aan het pulken slaat? Draag dan katoenen handschoenen in bed, of bescherm je wond met Tubifast buisverband.
In het kort; spoel de wond meteen schoon, houd het vochtig, afgedekt en schoon en beperk spanning op het litteken.
Helpen littekenpreventie smeersels?
Alleen in de eerste weken na een verwonding kunnen silicone littekenpleisters helpen om extra littekenweefsel te voorkomen. Siliconengels zullen daarna geen effect mee rhebben.
Wat in het eerste jaar na het sluiten van de wond wel kan helpen is het litteken elke dag een paar minuten zachtjes en voorzichtig masseren. En dat kan ook met een gewone moisturizer of een druppeltje natuurlijke olie. Dit helpt het littekenweefsel (ook onderhuids) soepel te blijven en niet te verdikken.
Het volledige proces van littekenvorming duurt ongeveer een jaar. In die tijd gaat je litteken door verschillende fases; van roder en/of donkerder, dikker en/of meer grillig. Is dat eerste jaar eenmaal voorbij, zal je litteken uit zichzelf niet veel meer veranderen. Ook medicamenteuze zalven of crèmes of pleisters zullen hier niets meer aan veranderen.
Zoek zo snel mogelijk de juiste behandeling
Wellicht heb je totnutoe gedacht dat je je wond gerust een jaar kunt op zichzelf kunt laten helen en als het je dan niet bevalt, dat je dan een plastisch chirurg zoekt om het mooier te laten maken. Bedenk dan alsjeblieft dat voorkomen beter is dan genezen. Ook een plastisch chirurg maakt een litteken, aan de buitenkant misschien klein en fijn, maar onderhuids blijft vaak nog een flinke kluwen littekenweefsel zitten die je energie- en lymfebanen flink kan verstoren.
Wachten is eerlijk gezegd zonde van je tijd en je geld. Tijdens het eerste jaar kun je met MSTR-littekentherapie al veel doen aan een mooiere wondheling. Vanaf het punt dat je wond dicht is.
Is het een grote wond en nog niet dicht? Of merk je dat er toch een ontsteking dreigt? Zoek dan een gespecialiseerde Lymfedrainagetherapeut. Door het gebied rondom de wond goed te behandelen, neemt de zwelling sneller af waardoor er niet teveel litteken gemaakt hoeft te worden door je lichaam.
Vanaf dat je énige aanraking kunt verdragen in het gebied rondom de wond, kun je al starten met manuele lymfedrainage. Een week na het ontstaan van je verwonding (of zodra je hechtingen verwijderd zijn), kun je óp het litteken starten met littekenverminderende handelingen.
Handige links
Wil je naar aanleiding van wat ik geschreven heb, met me van gedachten wisselen, heb je wat te vragen of het je een suggestie voor een volgend onderwerp? Mail me gerust of plan een belafspraak.
Wil je meer weten over de keuzes die je hebt om niet je ziekte maar je gezondheid te onderzoeken en daarmee de regie over je eigen lichaam weer in eigen handen te nemen? Ik neem jou – en jouw gezondheid – serieus! Zonder bangmakerij. Met eerlijke informatie over waar je mee te maken hebt. En zónder onnodig veel extra of duur onderzoek/behandeling omdat het tóch wel door de verzekering betaald wordt!
Mail of app me via mijn website of plan een vrijblijvende belafspraak in.
Wil je ook elke zondagochtend een inspiratiemail?
In mijn praktijk in Zaltbommel kun je terecht voor leefstijlcoaching, litteken- en lymfebehandeling en thermografische onderzoeken. Je kunt ook in weekends, op feestdagen en in avonden bij me terecht.
Voor thermografisch (borst)onderzoek kom ik ook op locatie in Nederland en België.
Marielle van Tienen
Specialist Vrouwen- en Borstgezondheid, Lichaamsthermograaf, Litteken- en Lymfetherapeut bij Happy Healthcare
Biedt Manuele Lymfedrainage en MSTR-Littekentherapie, Thermografie, hulp bij hormoon- en voedingsproblemen en (leefstijl)advies om je (borst)gezondheid te optimaliseren.
